Ludwiński Jerzy
Jerzy Ludwiński ur. w 1930 roku w Zakrzówku, zmarł w 2000 roku w Toruniu.
Zawarta w tekstach i poglądach Jerzego Ludwińskiego refleksja na temat sztuki w sposób konsekwentny budowana była w oparciu o stosowane przez niego pojęcie procesu twórczego. W opinii krytyka termin ten stanowi istotę sztuki i to on przyjmuje wartość nadrzędną w stosunku do obiektu artystycznego. Formuły te Ludwiński przekłada również na wypracowane przez siebie instytucjonalne modele działalności artystycznej, które w założeniach stawały się miejscami żywej debaty na temat sztuki. Formułowane przez niego analizy, koncepcje i inicjatywy w sposób realny kształtowały obraz sztuki w Polsce na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, „w epoce gdzie wszystko – jak zauważył – zmieniło się z zadziwiającą prędkością”.
Jerzy Ludwiński urodził się w 1930 roku w Zakrzówku (woj. lubelskie). W 1955 ukończył historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W Lublinie był współzałożycielem i krytykiem grupy artystycznej Zamek, redaktorem „Struktur” – dodatku plastycznego dwutygodnika „Kamena”. W tym samym okresie współpracował z czasopismami: „Przegląd Kulturalny”, „Życie Literackie”, czy „Polska”. Był aktywnym uczestnikiem życia plenerowego i sympozjalnego (m. in. Osieki, Elbląg, Zielona Góra). Na fali tych doświadczeń organizuje w 1966 roku Sympozjum Artystów i Naukowców „Sztuka w zmieniającym się świecie” w Zakładach Azotowych w Puławach. To wówczas, wydaje się, miał początek zainicjowany przez niego proces kształtowania się sztuki konceptualnej w Polsce. Następnie wydarzenia przyjęły dość dużą dynamikę, a większość z nich rozegrała się we Wrocławiu.
Do Wrocławia Ludwiński przenosi się zaraz po zakończeniu sympozjum. Jeszcze jesienią 1966 roku ogłasza program Muzeum Sztuki Aktualnej. Zawarta w tekście idea w sposób bezprecedensowy poszerzyła zasięg nowoczesnego myślenia na temat instytucjonalnego funkcjonowania sztuki. Wskazywała na potrzebę powstania instytucji, która reagowałaby na fakty artystyczne oraz prowokowała nowe zdarzenia. Instytucji będącej polem gry między artystą, widzem i krytykiem. Program ten wywarł decydujący wpływ na model działalności Galerii Pod Moną Lisą (1967-1971), miejsca będącego jednocześnie laboratorium dla kuratorskich poszukiwań Ludwińskiego. Wypracowana struktura działania galerii oparta została o zasadę generującą polemikę pomiędzy kuratorem, artystą oraz publicznością. Przestrzeń galerii stała się rodzajem pracowni, gdzie istotny był procesualny charakter działań, nastawionych na ujawnienie faktów artystycznych. Dynamiczny model galerii podsumowują dwa kluczowe wydarzenia: wystawa Sztuka Pojęciowa (1970), która zafunkcjonowała przede wszystkim jako tekst-katalog, zbierający dokumentacje artystycznych koncepcji, oraz Sympozjum Plastyczne Wrocław \'70, będące wielką twórczą manifestacją, która w swoim założeniu miała zrewidować przestrzenno-urbanistyczną strukturę miasta. Podczas sympozjum Ludwiński ogłosił program Centrum Badań Artystycznych, stanowiący konsekwentny rozwój idei MSA. Centrum miało łączyć funkcje badawcze jak i stymulujące działania artystyczne, miało pozostawać instytucją w procesie, odtwarzającą ciągłą zmienność sztuki aktualnej.
W tym samym czasie Ludwiński pisze jeden z najważniejszych swoich tekstów teoretycznych Sztuka w epoce postartystycznej (1970), przedstawiający autorski zarys rewolucji artystycznej lat 60. XX wieku. Zakreślony tam proces ewolucji uzmysławia, że sztuka, która poprzez dążenie do rozbicia pojęcia dzieła sztuki oraz jego dematerializacji, przestała być widoczna, wtapiając się i rozmywając w rzeczywistości. Późniejsze poglądy Ludwińskiego w dużym stopniu kształtują się wokół zagadnień zawartych w tekście. Formułowane w jego wykładach, odczytach czy tekstach postawy skierowane były w głównej mierze ku analizie procesu twórczego, oraz badaniu i opisywaniu, dokonującej się nieustannie ewolucji sztuki.
W 1975 roku Ludwiński przenosi się do Torunia, gdzie próbuje jeszcze rozwijać idee ruchomego miejsca sztuki, organizując ogólnopolskie spotkania określane jako Akcja Punkt. Od 1982 roku rozpoczyna pracę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu. Jako wykładowca i pedagog odgrywa niezwykle ważną rolę, chyba jeszcze nie do końca rozpoznaną w polskiej historii sztuki. Umiera w 2000 roku w Toruniu.
Jerzy Ludwiński, aktywizując kolejne środowiska artystyczne, dążył do decentralizacji sztuki i do sformułowania języka krytyki artystycznej adekwatnego do zachodzących przemian. Zmierzał do wypracowania stanowiska, podejmującego próbę redefinicji pojęć takich jak: wystawa, muzeum, galeria, kurator, krytyk, ale również rozpatrującego relacje artysta – odbiorca, upatrując w tym ostatnim ważny elementu w procesie zmierzającym do ujawnienia faktów artystycznych. Ludwiński nieustannie zadawał pytania i dyskutował, tak jakby sam proces poszukiwania odpowiedzi był najważniejszy. Śledząc działalność i aktywność Ludwińskiego, wydaje się, że był to ciągły proces, który on sam rejestrowany niejako na żywo.
Piotr Lisowski