z cyklu Top-model made in Poland:
Ona 1_Wykrawająca bóle owocu
Ona 5_Wycierająca naczynia
Ona 6_Szyjąca
Ona 7_Pieląca grządki
Ona 11_Zawierzająca Panience
Ona 15_Plotkująca od święta
6 fotografii barwnych, laser-foto na papierze
fotograficznym 130 x 92 cm w ramie, ed. 1/7
nr inw. DTZSP/275–280; zakup 2008

Projekt Top-Model made in Poland (cały cykl liczy 16 zdjęć) to rodzaj archeologiczno-etnograficznej podróży w przeszłość; w fotografowanych scenach aranżowanych w polskich muzeach i skansenach artystka odtworzyła minione, często już zapomniane rytuały i zachowania polskiej kobiety wiejskiej przełomu XIX i XX wieku. Istotę tego artystyczno-badawczego projektu stanowi właśnie obecność artystki – współczesnej kobiety, mieszkanki miasta, która przejmuje obce role i gesty, wpisując w swoje życie nieznane modele zachowań. Kuś doświadcza ich w sposób fizyczny i obserwuje, czy pomimo przejętych schematów, możliwe jest zachowanie własnej tożsamości. Jej ciało nabiera różnych kształtów, czasami staje się młodsze, a czasami – starsze o kilka lub kilkadziesiąt lat, raz jest nastolatką – panną, kiedy indziej młodą lub dojrzałą kobietą – matką, żoną, a nawet babcią. Celem tych działań jest nie tylko próba zrozumienia sposobu myślenia przedstawianych kobiet, ale również sprawdzenie, w jakim stopniu doświadczanie przeszłości i podjęcie pewnego rodzaju dialogu z tym, co żeńskie i pierwotne, determinuje współczesną mentalność artystki: to, kim mogłaby być, a kim jest. „One” – sfotografowane bohaterki – nie pozują, zostały raczej uchwycone podczas wykonywania codziennych lub odświętnych czynności (prac w ogrodzie, zajęć kuchennych, szycia, modlitwy czy rozmowy), i pomimo wtargnięcia kamery w przestrzeń ich egzystencji, pozostają w swoich rolach. Przypadkowe oraz niespodziewane spotkania nie zaburzają porządku ich życia, a raczej zmieniają sposób patrzenia i myślenia o nich. W przestrzeni zaaranżowanej na wzór muzealny mamy do czynienia ze zderzeniem przeszłości z teraźniejszością, spoglądając na panny, mężatki i matki, widzimy zapisy krótkiego odcinka z życia kobiety miejskiej w roli kobiety wiejskiej – codziennej i odświętnej – top modelki polskiej wsi pierwszej połowy XX wieku.

Joanna Stembalska