biały neon, 2 części, 20 x 130 x 9 cm każda, ed. 1/1 + AP
nr inw. DTZSP/552; zakup 2009

W Es beginnt in Breslau, pracy przygotowanej na wystawę Odczarowywanie. Proces ciągły (BWA Wrocław, 2008), podobnie jak w wypadku niektórych swoich wcześniejszych dzieł (Arbeitsdisziplin, 2002; Pływalnia, 2003; EB, 2006) artysta porusza temat wypartej historii, wskazuje na pamięć miejsca, szuka śladów przeszłości, pyta o jej „nieobecność”, o brak, o to, co niewypowiedziane, przemilczane czy zapomniane. Zdanie „Es beginnt in Breslau” otwiera tę pracę na lokalny kontekst. Lokalny dosłownie, bo odnoszący się do Wrocławia, oraz lokalny w szerszym rozumieniu – bo związany z polską sztuką neoawangardową. Twórca w tytule nawiązał do niezrealizowanego projektu Zbigniewa Gostomskiego Fragment układu z 1970 roku (bardziej znanego pod tytułem Zaczyna się we Wrocławiu, przygotowanego na Sympozjum Wrocław ’70), uznanego później za kluczowe dzieło polskiego konceptualizmu. Projekt Gostomskiego zakładał umieszczenie w przestrzeni miejskiej dwóch prostych formalnie, seryjnie produkowanych obiektów, które byłyby rozmieszczone w arbitralnie określonych odległościach (całkowicie niezależnie od miejsca usytuowania).

Najważniejszym elementem tego projektu była jego niezależność od miejsca potencjalnego zaistnienia. W pracy Gostomskiego „zaczyna się” pewien abstrakcyjny system, układ, który może być powielany w każdym miejscu i każdym czasie – system konceptualny, istniejący niezależnie od indywidualnych czy lokalnych ograniczeń. Natomiast u Jakubowicza zaczyna się proces odwrotny od tego, który „zaczął” Gostomski. Jest to bowiem odwrócenie arbitralności owego abstrakcyjnego systemu. Proces ponownego odkrywania tożsamości miejsca, jego historii i powtórnego nadawania znaczeń. Proces przełożenia abstrakcyjnego, konceptualnego, pozornie uniwer salnego (językowego) systemu na niemiecki, przetłumaczenie tych kilku słów z tytułu pracy Gostomskiego: „Es beginnt in Breslau”, przywraca ściśle określony historycznie i geograficznie kontekst. Wrocław występuje nie jako neutralna baza pod idealny system, a jako funkcjonujące do 1945 roku niemieckie miasto. Artysta nie powtarza w Es beginnt... formy, ale problematyzuje ideę, nie zawłaszcza, lecz przywraca i kontekstualizuje. I to nie tylko sam Wrocław jako miejsce, ale – może przede wszystkim – język, którym posługiwał się konceptualizm. Jakubowicz poprzez prosty zabieg przeciwstawienia idealnemu systemowi innego, realnie istniejącego systemu, jakim jest język niemiecki, uhistorycznił sam konceptualizm, wskazując na jego nieuniknione obciążenie historią. Neon migocze, nie świeci się nieustannie, zmienia się, a więc dzieje się w czasie. Zaczyna się nie tyle w jednorazowym „teraz”, ile wielokrotnie, za każdym razem na nowo. Zaczyna się/Es beginnt.

Joanna Stembalska