Schneemann Carolee
Carolee Schneemann ur. w 1939 roku w Fox Chase w Pensylwanii. Studiowała malarstwo w Bard College (Annandale-On-Hudson, stan Nowy Jork), gdzie w 1960 roku otrzymała dyplom licencjacki, oraz na Uniwersytecie Illinois (Urbana, stan Illinois), gdzie uzyskała dyplom w 1961 roku. Uczęszczała również na wykłady w Uniwersytecie Columbia (Nowy Jork), The New School for Social Research (Nowy Jork) i La Universidad De Puebla (Mexico City). Mieszka i pracuje w New Paltz w stanie Nowy Jork.
Carolee Schneemann wystawiała w najważniejszych światowych muzeach i galeriach. Jest laureatką wielu stypendiów i nagród, w tym przyznanych jej m.in. przez American Academy of Arts & Letters (2002), Pollock-Krasner Foundation (1997, 1998), National Endowment for the Arts (1974, 1983), Guggenheim Memorial Foundation (1993) oraz nagrody za całokształt twórczości przyznanej przez sekcję kobiet The College Art Association (2000). Schneemann otrzymała także doktoraty honoris causa w California Institute of the Arts i Maine College of Art. Pionierska; radykalna twórczość artystki obejmuje malarstwo, fotografię, film, wideo, instalację, tekst, książkę, kolaż, obiekt, rzeźbę, ale przede wszystkim jednak performans, w którym Schneemann wykorzystuje różne media: swoje ciało, obraz filmowy i wideo, ruch oraz mówiony tekst. Autorka koncentruje się na zagadnieniach seksualności, tożsamości, ciała, płci kulturowej, przełamywania tabu i tradycji oraz kulturowych uwarunkowań historii sztuki. Jej sztuka wykazuje związki z działaniami artystów Fluxusu, ruchu neo-dada, akcjonizmu. Chociaż jest uznawana za prekursorkę sztuki feministycznej, to recepcja jej mocno kontrowersyjnych prac konsekwentnie wykraczała poza krytyczny dyskurs feministyczny, sytuując artystkę wśród najważniejszych postaci światowej sztuki drugiej połowy XX wieku. Studia malarstwa odcisnęły na Schneemann wyraźny ślad, przejawiający się zarówno w jej samoidentyfikacji, formalnym podejściu do materii sztuki, jak i odniesieniach do postaci z historii sztuki – jest m.in. autorką wydanej w 1976 książki Cézanne, She Was A Great Painter (Cézanne była wielką malarką). W iście malarski sposób Schneemann traktuje także taśmę filmową, często ręcznie ją kolorując, oznaczając, preparując. Jej doświadczenia jako artystki debiutującej w patriarchalnych strukturach nowojorskiej sceny artystycznej wczesnych lat sześćdziesiątych zbiegły się w czasie z eksplozją eksperymentu, nowych form artystycznych i środków wyrazu w dziedzinie teatru, filmu, wideo, tańca, performansu i happeningu. „Pozwolono mi być obrazem, lecz nie twórczynią obrazów tworzącą swój własny obraz siebie samej”, tak Schneemann określa swoją ówczesną sytuację kobiety-artystki (Istory of a Girl Pornographer w: More Than Meat Joy: Performance Works and Selected Writings, 1979, 1997), odkrywając w tym czasie performans i rozwijąc swoją koncepcję teatru kinetycznego. Staje się częścią tej hiperaktywnej grupy radykalnych artystów tworzących oblicze nowej sztuki. Należeli do niej m.in. John Cage, Merce Cunningham, Andy Warhol, Stan Brakhage, Claes Oldenburg czy Robert Morris, w którego performansie Site (1964) Schneemann wykorzystywała swoje nagie ciało, wcielając się w Olimpię Edouarda Maneta. Przełomem w twórczości Schneemann był wykonany performans (i film) Meat Joy (1964), rodzaj afirmatywnego dionizyjskiego rytuału, w którym nagie ciała mieszają się z farbą i surowym mięsem, stając się wychodzącym z obrazu plastycznym materiałem poddawanym kontroli i kształtowanym przez suwerenny żeński podmiot twórczy. Meat Joy wyraźnie wyznacza kierunki dalszych radykalnych poszukiwań artystki. Jej praca z empirycznym erotycznym ciałem, jego fizjologią i biologią jest potwierdzeniem jego podmiotowości, a także próbą odnalezienia estetycznych źródeł jego sakralizacji i tabuizacji. Jednocześnie twórczość Schneemann jest krytyką ówczesnego stanowiska amerykańskich feministek, według których reprezentacje kobiecej seksualności w sztuce są męskim konstruktem, który nie powinien być powielany w sztuce kobiet. Artystka przejmuje kontrolę nad swoim ciałem i jego seksualnością, na własnych warunkach tworząc z niego radykalne, przesycone pierwotnym erotyzmem kinetyczne dzieło. Ciało jest w nim jednocześnie materiałem, znakiem, obrazem/ projekcją i ekranem, oraz polem działania.
Zagadnienia te Schneemann bada również w kontekście Istory – własnej koncepcji spersonalizowanego odczytywania pisanej z pozycji siły historii sztuki i kultury. Uwidacznia się to m.in. w takich pracach, jak Up To And Including Her Limits (performans 1974 – 1977, film 1984), reinterpretującej action painting, czy Art is Reactionary (1987) – performansie będącym semiotyczną feministyczną dekonstrukcją fetyszy historii sztuki.
W swoich performansach artystka wykorzystywała projekcje filmowe, slajdy, dźwięk, ale sam film był także medium ich zapisu. Wykonywane zwykle w seriach performansy z czasem zaczynają funkcjonować wyłącznie jako dokumentacja filmowa, głównie na taśmie optycznej 16 mm; a powstające od lat osiemdziesiątych zapisy wideo stają się elementem rozbudowanych instalacji przestrzennych. Schneemann jest również autorką książek artystycznych: Parts Of A Body House (1972), Cezanne. She Was A Great Painter (1976), ABC – We Print Anything – In The Cards (1977), More Than Meat Joy. Performance Works and Selected Writings (1979), Early and Recent Work (1983), Vulva’s Morphia (1997).
Agnieszka Kubicka-Dzieduszycka